25 August 2014

Studimi i të drejtës për tokën, pjesë e shkencës dhe politikave pyjore

Haki Kola  
Zhveshja e Shqipërisë tonë vazhdon me ritme të shpejta e të pabesueshme.Duket se ata që kanë qeverisur kombin shqiptar në mijëvjeçarin e fundit, ia kanë  dalë të mos vihen në tehun e kritikave për këtë krim që ka filluar herët dhe po vazhdon pa pushuar të na shëmtojë peizazhet, djegë e masakrojë drurët e bimët dhe të humbasë pa pushim tokën. Ish-presidenti amerikan Rusvelt pati lënë një amanet, që mund të përmblidhet: “Çdo gjeneratë e ka për detyrë që t’i lerë asaj në vijim tokën një gjendje mirë se sa e ka gjetur”. Evropa e dendur dhe e zhvilluar’ duket pas një vuajtjeje gjatë disashekullore, e gjeti zgjidhjen rreth dy shekuj parë.

Ne e humbën atë shans dhe historinë nuk mund ta gjykojmë. Sa herë trajtohet kjo temë, pyetja e parë shkon mëndje është nëse ata marrin vendime dhe na drejtojnë, kanë informacion apo e njohin zgjidhjen, e shpëtoi pyllin e tokën evropiane nga prerja apo gërryerjet. E di se kurikulën e Fakultetit Pyjeve, kjo deri vonë nuk është trajtuar. Një shkencëtar nga Akademia e Shkencave Suedeze, ishte pjesëmarrëskonferencën shkencore për sotmen e ardhmen e pylltarisë Shqiptare, organizuar nga Akademia e Shkencave Bujqësore Suedisë, bashkë- punim me Akademinë Shqiptare Shkencave, rekomandoi me këmbëngulje çështja e pronësisë   dhe      drejtës së përdorimit tokës pyjore përfshihet kurikulën e Fakultetit Pyjeve. Koha do tregoje nëse zëri i tij ka arritur ndonjë vesh dëgjon. Kujtoj ka se 15 vjet debatojmë me kolegë psh edhe problematika e pyjeve komunale fillonte trajtohej nga ky Fakultet, por fakt këto 15 vite nuk kanë mjaftuar për bindur vendimmarrësit.
Ndoshta është tepër teknike dhe për publikun bëhesh i bezdisshëm kur përsërit shpesh njëjtën gjë, por meqë flitet për tokën, ujin e ajrin, mirë mërziten e t’i rregullojnë se sa lihen qetë e ti shkatërrojnë. Le shërbejë kjo si një leje t’ua kujtojmë këtë mekanizëm, shqiptarët e patën parët kanunin e tyre, ashtu instin- ktivisht, e sado zakonisht duam ta përcjellim fajin histori, psh tek turqit, këta fundit jo vetëm nuk ua rrëzuan këtë drejtë kanunore, por hapësirat e Kosovës ua legalizuan fillimisht fshatrave e pas secilit sipas familjeve, tokën me pyllin e tij, ndërsa malë- sitë, ku nuk kishin pushtet plotë, pothuaj nuk arritën as fillonin ta legalizonin drejtën e kishin ndarë banorët me njëri tjetrin për çdo pëllëmbë tokës me anë kanunit. Edhe pjesën fushore vendit, dëgjon me dhjetëra raste banorët përmendin për doku- mente Osmane kur kërkojnë ndonjë drejtë pronësie apo përdorimi për prona pyjore pjesën lehtësisht aksesue- shme vendit. Periudhën pas luftës dytë botërore kemi lehtë ta justifikojmë, pasi ia faturojmë komunizmit. Ajo nuk kuptoj është se përse edhe 20 vjet pas rrëzimit komu-
nizmit, kjo mbetet tabu e çuditshme, shpesh me zarar, qoftë edhe për t’u përmendur. Diku vete mëndja tek ashpërsia me cilin u luftua kanuni nga komu- nizmi, ashpërsi gjenerata jonë e jetoi shumë detaje emocionalisht. E groposi mënyrë pabesueshme. Për shumicën e njerëzve lufta ku- ndër kanunit është konceptuar lidhur me pjesë tij lidhura me hakmarrjen apo dallimet e padrejta gjinore. Vetë luftuesit e kanunit diku e përmendin se kanuni ishte i dëmshëm pasi mbështeste pronën private. Pak kush është thelluar shohë se cilën pronë private, apo se ishte fjala pikërisht për pyjet e ku- llotat. Qeveria e Nolit e programoi kuadrin e reformës se tokës parimin populli merrte pronësi për sigu- ruar nevojat për material dru- sor apo kullosor, çka fort rrallë përmendet, nga studiues drejtës. Për malësorët kanuni ishte veç tjerash edhe një kadastër, ndante e përku- fizonte drejtën për territorin ku jetonte. Njerëzit urbanë këtë ose nuk duan ose e kanë vështirë ta kuptojnë. Bazuar kanun e gjithë toka e Shqipërisë ishte e ndarë për krahinat, fshatrat, fiset. Kjo jeton deri ditët tona. Secili mund ta pro- vojë këtë trashëgimi një mënyrë shumë thjeshtë, megjithëse pyjet e kullotat nuk ishin ndara me kufi midis fshatrave, megjithëse shteti nuk kishte asnjë hartë apo regjistër për kufijtë e fshatit apo familjes, vitin 1990, kudo u provua, u konstatua se komisionet me përfaqësues fshatrave e gjetën dhe se shumica e kanë pranuar reciprokisht këtë kufi vinte nga kanuni. Pra, kudo endet shpirti i patrupëzuar i kufijve, tashmë ka marrë formën e një fantazme, pyll e kullotë, njerëzit lokalë i dinë, e vazhdojnë mjaft raste edhe i zbatojnë me sukses, kundërt ata përfaqësojnë
shtetin, nuk i njohin dhe kurrë, pavarësisht nga premtimet e herëpashershme, nuk filluan t’i pranojnë apo t’i regjistrojnë. Është pabesueshme edhe shkolla, dijet apo politikat vazhdojnë rezistojnë e t’i qëndrojnë larg kësaj sfide, pa kapërcimin e cilës nuk ka frenim degradimit. Kjo po- litikë e vazhdueshme e sofisti- kuar e mosnjohjes , u ka shkak- tuar humbje pallogaritshme shqiptarëve, shkatërrime e degradim, ditët tona po shtohet, duke përfshirë pyje, shtretër lumenjsh, kullota e çdo pëllëmbë tokës “pa zot” Shqipëri.
Alpet e Evropës janë aktualisht begata për nga mbulesa pyjore. Komunitetet e tyre Alpeve vitin 1848 u morën vesh me shtetet e tyre dhe e ndanë token e midis tyre, mbronin me këtë akt pyllin, kullotën dhe tokën i rrit këto dyja dhe ushqen rru- zullin me ujë. Sot ata dëshmojnë se arritën rezultate fantastike, ruajtën dhe shtuan pyllin e kullotën, ruajtën e pasuruan token e ujin. Ata e shmangën tragjedinë e përbashkëtës po ndodh pyjet e kullotat shqiptare. Këtë e arritën (i) duke ndjekur parimet vendosjes kufijve të qartë; (ii) rregullat për drejtat e detyrimet reciproke shtet-komunitet u përputhën me kushtet dhe nevojat lokale; (iii) individët janë pjesë e këtyre marrëveshjeve kanë drejtë marrin pjesë për t’i rishikuar, (iv) autoritetet shtetërore ta respektojnë drejtën e komuniteteve vendosjen e këtyre rregullave, (v) një sistem për vetëmonitorim sjelljes anëtarëve ngrihet e funksionon; ka një sistem pranuar sanksionesh për shkelësit dhe anëtarët e komunitetit kanë mundësinë e arritjes se mekani- zmave me kosto ulët për zgjidhur konfliktet.
Për ne ballkanasit perëndi- morë tingëllon si e pabesueshme kur mësojmë shteti menaxhon atë u tepron banorëve ruralë. vitin 1948, kur banorët e Austrisë, bashku me shumë shtete tjera Evropës e fituan drejtën nga bujkrobër ktheheshin pronarë një sipërfaqe toke mjaftueshme për siguruar nevojat e tyre vjetore me lëndë druri e bazë ushqimore për blegtorinë. Janë mbi 2000 komunitete pronare pyjeve zonat e banuara përreth Alpeve, atje ku takohen kufijtë shtetërore Italisë, Austrisë e Sllovenisë, cilët kanë mbi 2000 vjet  përvoje   administrimi përbashkët. Mohimi i dhunshëm i kanunit Lekë Dukagjinit, Skënderbeut apo Idriz Sulit, bëri guri dhe kufiri i vendosur rrjedhën e shekujve, për fiksuar drejtën dhe dety- rimet e secilit mbi këto pasuri përbashkëta, mos njihej nga regjimi i kaluar, duke u tundur banorëve gjithmonë kambanën e mungesës dokumentacionit, duke krijuar pasiguri shkatërruese, i hap rrugën zbatimit tragjedisë përbashkëtës mbi këto pasuri çmuara.
Kanë kaluar 162 vjet, qëkur lëvizja fshatare shumtën e vendeve Evropës Perëndi- more fitoi dhe qeveritë filluan rregullojnë drejtat e fsha- tarëve mbi tokën pyjore e kullosore. Bujkrobërit fituan lirinë, bashkë me drejtën nevojat për prodhime pyje e kullosore t’i siguronin nga toka e tyre. Fermerët e shteti i besuan sistemit drejtës, e pranuan sfidën e vështirë afatgjatë ndërtimit tij. Shpate tëra malore shfrytëzuara tej mase për nevo- jat e industrisë minerare e prera rrah, filluan vishen e janë shndërruar aktualisht ekosisteme mjaft stabilizuara, prodhojnë e shtohen. Ball- kanasit e perëndimit atë kohë nuk mundën t’i bashkohe- shin kësaj lëvizjeje. Rënia e murit Berlinit dhe fillimi i proce- seve demokratike i gjeti zyrtarët saturuar me mentalitetin komunist lindor dhe gjenerata rurale u ndesh me ketë mo- ment, gati e kishte harruar mund t’i rikërkonte këto drejta mohuara shekuj. E mësuar këto t’i realizonte ashtu siç kishte bërë historikisht, rrugë joligjore dhe pa detyrime fiskale, një pjesë e popullsisë sikur edhe i druhej organizohej, duke u mjaftuar me një shpërndarje tokës bujqësore. “Të fortët”, u lidhen me politikën apo shtuan blegtorinë, gjithmonë i ka gjetur format e përdornit ilegal këtyre burimeve, duke prerë apo kullotur drejtën e fshatrave tëre. Zyrtarët sikur janë mësuar mos i pranojnë apo t’i minimizojnë nevojat për produkte drusore vjetore popullsisë rurale, aq sa ka vite konsumi nuk regjistrohet e monitorohet.

Duket sikur realiteti virtual i krijuar mendjen e tyre është larg realitetit,dhe u mbetet hatri kur dikush thotë një familje Dragash, Pukë, Kukës, Malishevë, Devoll apo Leskovice, harxhon gjatë një viti edhe 25 apo 30 m3 dru për ngrohje, apo një dele dhi apo lopë merr për çdo ditë nga pylli e kullota disa kilogram gjethe e bar. mësuar nderojnë qeverinë apo zyrtarët e lartë, ata vrapojnë minimizojnë këta tregues, shmangin vë- zhgimet e matjet, duke krijuar një klimë disfavor qyte- tarëve politikëbërësve. Ata nuk e besojnë psh pylli shqiptar gjendjen aktuale nuk ka kapacitet plotësojë nevojat e zonave rurale për dru zjarri e ndërtim. Kullotat e jugut nuk i plotësojnë nevojat e blegtorisë për kullotje. Qeveria punon me peshore prishur,që i tregon shumë herë pak peshën e atyre fakt i merren pyllit e kullotës. I gjithë sistemi është i çorientuar, akuzat ndërsjella rritje. Si rezultat, për plotë- suar këto nevoja papranuara zyrtarisht pylli pritet rreth tre herë tepër se sa rritet dhe vazhdon degradohet. Kullota mbishfrytëzohet disa herë mbi kapacitetin e saj dhe degradimi i tokës, shtimi i erozionit e për- mbytjeve janë progresion. pozicion krejt    kundë- rt janë banorët e zonave rurale, e vlerësojnë realisht atë nevoje ata përpiqen me çdo mjet ta realizojnë duke shfry- tëzuar sa pyllin, apo fundin e arës, buzën e përroit ku e sigu- ron drurin për ngrohje me mini- mumin e transportit. Ky sistem është arritur pas përpjekjeve pothuaj njëqindvjeçare dhe bazën e suksesit e ka garantuar nga regjistrat korrekt tokës realizuar vitin 1871. Janë përllogaritur nevojat për çdo familje dhe sipas traditave e kushteve konkrete, janë vendosur kufijtë midis komuniteteve apo familjeve, si dhe janë përcaktuar drejtat dhe detyrimet e tyre nëpërmjet një kuadri ligjor me përvojë mbi 160 vjeçare. Ata janë brengosur, megjithëse ditur sistemi i tyre menaxhues nuk funksionon.

No comments:

Post a Comment